Leerlinge van Paul Roos Gimnasium (PRG), se uitreikorganisasie, Societas, het onlangs hande gevat met leerlinge van Kaymandi en die ‘River That Binds Us’ projek van stapel gestuur.
Volgens die skool bestaan Societas uit ’n groep altruïstiese leerlinge wat hul tyd en vaardighede inspan om ’n verskil in hul gemeenskap te maak. In 2023 het PRG hande geneem met Investec.
Dit het gelei tot ’n nuwe verhouding tussen Investec en PRG wat dit vir Societas-leerders moontlik maak om bestaande projekte uit te brei, nuwe projekte bekend te stel, en sodoende ’n groter impak op die gemeenskap te hê.
Een van hierdie nuwe projekte is die River That Binds Us’ wat amptelik vroeër vanjaar op Donderdag September 21, amptelik bekendgestel is.
Die projek, sé die skool, is ’n uitvloeisel van PRG se jarelange toewyding aan die Eersterivier. “Paul Roosers is bekend vir hul samewerking met die Stellenbosch Trail Fund in terme van die skoonmaak van die rivierbanke én die plant van inheemse bome.
“The River That Binds Us” plaas fokus op die impak wat diverse gemeenskappe met verskillende historiese, kulturele en sosio-ekonomiese omstandighede op die Eersterivier het.
“Dit beklemtoon hoe segregasie tussen hierdie onderskeie gemeenskappe negatief bydra tot die Eersterivier se ekologiese welsyn, en uiteindellik ook ’n negatiewe impak het op die gesondheid van mens en dier wat langs die rivier woon,” bied die skool verdere insig.
In die lig hiervan het Societas hande geneem met visuele kunstenaar en Social Impact Art Prize (SIAP) kandidaat, Abri de Swardt, wie se werk fokus op die kultuur-historiese geskiedenis van gemeenskappe langs die Eersterivier woonagtig.
Die wedersydse impak en afhanklikheid van mens, industrie en rivier dien as inspirasie vir sy SIAP-projek en het PRG se “The River That Binds Us” geïnspireer.
Daar is besluit om ’n bewusmakingsveldtog te loods om samewerking tussen PRG en die jeug van Kayamandi te bevorder.
Die veldtog se doel is ook om ander skole in die gemeenskappe langs die river uit te daag om by hulle aan te sluit en deel te word van die langtermynprojek.
The Health Promoters (THP), ’n nie-winsgewende organisasie in Kayamandi wat poog om die band tussen armoede en siekte te breek, het ingestem om as skakel tussen Paul Roos Gimnasium en Kayamandi se hoërskoolleerders op te tree.
Die eerste initiatief was ’n opvoedkundige uitstappie.
Net onder die dertig Kayamandi-leerders, George Arrey, Regina Eggink (verteenwoordigers van The Health Promoters), Societas-leerders en PRG-personeel, Dr Charon Buchner-Marais (Universiteit van Stellenbosch en hoofuitvoerende direkteur van CoGo), Unathi Msophi (Stellenbosch Trail Fund) en Brigadier-Generaal Farouk Davids (Faure-gemeenskapsleier) het ’n dag langs die Eersterivier spandeer.
Die groep het by PRG begin waar hulle die rivierwater met die miniSASS (Stream Assessment Scoring System) getoets het. Hier het opvoeder, Hannelie Caine (Lewenswetenskappe) die leerders ingelig oor hoe die teenwoordigheid of afwesigheid van organismes in die rivier aanduidend van die rivier se algehele gesondheid is.
Inheemse plantegroei en sagte ingeneurswese as volhoubare instandhoudingsmetodiek is ook bespreek.
Unathi Msophi het verduidelik hoe die Stellenbosch Trail Fund daagliks werk om die Eersterivier gesond te hou.
Daarna het die toergroep gereis na die mond van die Eersterivier in Macassar. Op pad daarheen het kunstenaar mnr Swartdt die leerders toegespreek oor die rivier as lewende organisme. Hy het beklemtoon dat die rivier ook aanspraak kan maak op regte soos dié van mens en dier.
Hy het die leerders uitgedaag om aan die rivier te dink as ’n lewenslyn, ’n kulturele, geskiedkundige en natuurlike bron waar gemeenskappe vir eeue hul praktyke uitleef, bymekaarkom, voedsel produseer en ontgin, en uiteindellik hul stories in die geskiedenis van Suid-Afrika inets.
Dr Charon Boucher-Marais het uitgewys hoe die Krommerivier (Idasvallei) en die Plankenburgrivier (Kayamandi) by die Eersterivier aansluit voor hy uiteindellik die see inloop. Sy het beklemtoon dat al die diverse gemeenskappe van Stellenbosch, Eersterivier, Faure, Macassar, sowel as industrieë langs die rivier, swak ablusie en rioolbesoedeling ’n rol speel in die toestand van die Eersterivier se water.
Leerlinge kon sien hoe die Eersterivier die see inloop terwyl die publiek visvang, en selfs vlieërbranderry. Die ongesonde toestand van die vleilande wat sorg vir die natuurlike suiwering van die Eersterivier, is ook uitgewys.
Me Caine het by die mond van die rivier water getoets. Die resultate is met die eerste stel toetsresultate vergelyk. ‘n Duidelike verskil in watersuiwerheid en helderheid is opgemerk.
Op pad terug na Stellenbosch het Brigadier-Generaal Farouk Davids die leerlinge toegespreek en bewus gemaak van die diverse kultuurgroepe wat tussen Faure en Macasser langs die rivier woon.
Die Islamgemeenskap (slawe vanuit Indonesië) van Macassar is uitgewys en leerders kon die Kramat van ’n afstand beskou en vloedskade in die omgewing bespeur.
Mnr Davids het die leerders verder ingelig oor die Khoisan-gemeenskap wat vir eeue langs die rivier in die Faure-omgewing woon en afhanklik is van die Eersterivier se gesondheid.
Die industriële en residensiële ontwikkeling in die omgewing en die inbreuk wat dit op inheemse kultuurgroepe, hul tradisies en praktyke in en langs die rivier maak, is weliswaar ook tydens die uitstappie ervaar.
Die laaste stop was in Stellenbosch waar die leerders die samevloeiing van die Plankenburg en Eersterivier kon sien.
Die besoedeling in die omgewing asook die impak van die onlangse vloedskade was duidelik sigbaar.
Opvoeding aangaande die gevaar van hoë E. coli-vlakke in rivierwater is gedoen, maar weens gesondheidsredes is watertoetse nié in die omgewing gedoen nie.
Die uitstappie is afgesluit met middagete, geskenk deur die Social Impact Arts Prize by die Rupert Museum.
Hier het leerlinge besin oor hul observasies gedurende die dag. Hulle het idees neergepen oor hoe hulle kan saamwerk om ’n verskil te maak.
Die belang van vroeër bewusmaking en opvoeding oor die kwessie van water gesondheid, impak van besoedeling en skaal van die probleem, is deur die leerders geidentifiseer.
Leerlinge het onderneem om saam te werk om meer inheemse plantegroei in die rivierwater te help bewerkstellig, en sodoende meer organismes te lok om in die rivierwater te floreer.
Die kwessie rondom die besoedeling aan die onderkant van die rivier is ook benadruk en planne hoe dit aangespreek kan word is deur leerlinge bespreek. Voorstelle van munisipale ingryping en regeringsbeleid is gemaak.
Toekomstige idees vir beter omgewingsvriendelike besluitneming wanneer hulle self ampte in professionele posisies beklee is voorgestel.
Alle leerlinge wat teenwoordig was, het sertifikate ontvang, waarin hulle ook beloof om hulself tot die bewaring van die rivier toe te wy en hul daarop toe te spits om diegene in hulle gemeenskappe op te voed oor ieder en elk se verantwoordelikheid teenoor die instandhouding en beterskap van die rivier.
Die twee groepe leerlinge sal volgende jaar weer bymekaar kom om idees uit te ruil oor praktiese, veilige en implimenteerbare projekte. Hierdie inisiatief is moontlik gemaak deur Investec.
Gemeenskapslede, plaaslike skole, organisasies en korporatiewe maatskappye wat in die bewaring van die Eersterivier belangstel, word uitgenooi om hierdie projek te ondersteun en ’n bydrae daartoe te lewer in 2024. Kontak media@paulroos.co.za om by die projek aan te sluit of dit te ondersteun.
